Stoboje / Kamiennik Mały - Historia Wysoczyzny Elbląskiej

ieś prawdopodobnie była lokowana w latach 1312-1316 (1317?) przez komtura elbląskiego Fryderyka von Wildenberga, ale nie zachował się żaden dokument, który by to potwierdzał. Po raz pierwszy (Cleyne) Stabayn (Stybain) jest wymieniona w dniu 12 lipca 1321 roku, przy okazji wystawienia przez kapitułę warmińską we Fromborku dokumentu lokacyjnego dla wsi (Alt-) Münsterberg (Stare Monasterzysko). Jako świadek jest wymieniony m.in. sołtys Stybain *[1] Piotr (Petrus scultetus de paruo Stybain) i mieszkaniec imieniem Tomasz (Thomas de eadem villa Stybain). Nazwa "Stobayn" prawdopodobnie wywodzi się z języka staropruskiego, "stabis" - kamień *[2].

Przywileje dla wsi odnawia w dniu 20 stycznia 1380 roku w Pasłęku komtur elbląski (w latach 1372-1384) Ulryk von Fricke. Cleyne Stabayn ma dalej 16 włók ziemi, z czego do sołtysa należy 2 i ½ wolnej włóki. Za każdą z pozostałych 13 i ½  włóki wieś ma płacić ½ marki i 4 kury rocznie oraz podatek w zbożu, tzw. płużne (Pflugkorn). Wieś była uwolniona od udziału w wyprawach wojennych, ale była zobowiązana do obrony krajowej.

Pod koniec wojny trzynastoletniej (1454-1466), z nadania króla polskiego (w latach 1447–1492) Kazimierza IV Jagiellończyka, miasto Elbląg przekazało wieś (wraz z sąsiednim Gross Stobayn) klasztorowi elbląskich brygidek. W tym czasie oba Kamienniki były z sobą silnie związane. Zakon brygidek opuścił (1521) Elbląg i wieś w 1531 roku wróciła w posiadanie Elbląga. Po 1466 roku, wraz z Elblągiem, wieś weszła w granice Prus Królewskich.

W dniu 14 grudnia 1562 roku, król Polski (w latach  1530-1572) Zygmunt II August potwierdził przywilej dla wsi. Wieś dalej posiadała 16 włók ziemi. W pobliskich lasach pozyskiwano drewno na budowę galeony Zygmunta Augusta, którą zbudowano w Elblągu w latach 1570-1571.

W 1562 roku wieś Kamiennik Mały stała się prywatnym majątkiem ziemskim (Gutsbezirk) - w odróżnieniu do Kamiennika Wielkiego, który dalej był wsią czynszową. Pierwszym właścicielem majątku był Baltazar Bitau, który w 1567 roku sprzedał go rajcy (1560) i burmistrzowi (1575) elbląskiemu Achacemu Engelke (†1580).

Po I rozbiorze Polski (1772) Elbląg i jego majątki ziemskie znalazły się pod panowaniem Królestwa Prus.

Na początku XIX w. Gut Klein Stoboy został podzielony na dwie części: Gut Kl. Stoboy (A) i Gut Kl. Stoboy B.

Właścicielem Gut Klein Stoboy B był najpierw radny miejski Nathanael George Land, po nim, od 1825 roku, wdowa Land, z d. Kannegiesser,  wdowa Schmidt, z d. Marchand, wdowa Johanna Friederike Schwark, z d. Hennings, kupiec Carl Ernst Kawerau (M.G. Fuchs, op. cit., s. 372.), a od 1836 roku jego spadkobiercy. Sprzedali oni majątek w 1853 roku za 16 tys. talarów Thalwisserowi. Od jego spadkobierców posiadłość kupił w 1862 roku, za 28 tys. 600 talarów,  Louis Georg Ferdinand Bender, który w 1873 roku kupił pierwszą część i stał się właścicielem całego majątku liczącego 16 włók.

W 1885 roku w majątku mieszkało 77 mieszkańców (67 ew. i 10 kat.). Ewangeliccy mieszkańcy należeli do elbląskiej parafii św. Anny (St. Annen), ale też uczęszczali do kościoła ewangelickiego w Pomorskiej Wsi (Pomehrendorf). Katolicy mogli korzystać ze staromiejskiego kościoła św. Mikołaja (St. Nikolai) lub św. Wojciecha (St. Adalbertkirche), który znajdował się na Pangritz – Kolonie (obecnie Zawada).

W 1900 roku właścicielem majątku Klein Stoboy został porucznik Lanwehry Waldemar Hugo Georg Bender (*1870/78,†1945) i był nim do 1945 roku. Jego żoną została w dniu 21 kwietnia 1898 roku, Gertruda Selma z d. Arans (*1876,†?) [zob. cytat poniżej], z którą miał troje dzieci: syna Waltera (*1899, †ok.1986), córkę Margarete Adele Alice (*1901,†1989) oraz Tati Bertel (*1903, †1992). Major Waldemar Bender w marcu 1945 roku został zastrzelony przez Rosjan.