Jan Mylius - Historia Wysoczyzny Elbląskiej

Przejdź do treści

Jan Mylius (*1557 w Igławie, Morawy, †11.04.1630 w Elblągu).
Z pochodzenia Czech, był pedagogiem i rektorem Gimnazjum Elbląskiego w latach 1597-1629. Schedę po Janie Myliusie przejął jego syn Michał (*1603,†1652), który był rektorem w latach 1630-1652.

Był synem pastora ewangelickiego Jana Myliusa, magistra i pastora ewangelickiego, oraz Juliany z domu Spiesser. Kształcił się w rodzinnym domu, potem uczęszczał do szkół w Igławie i Bańskiej Bystrzycy, wreszcie studiował na uniwersytecie w Wittenberdze, gdzie w 1583 r. zdobył dyplom magistra filozofii pod kierunkiem profesora A. Frakenbergera. Przez następny rok pracował na wydziale filozoficznym tej uczelni. Był nauczycielem i rektorem szkół luterańskich w Gross Meseritsch (1585), Lewoczy (1588) i Kieżmarku (1595), ale oskarżany o sprzyjanie kalwinizmowi, często musiał zmieniać miejsce pracy.

W dniu 28 listopada 1597 roku otrzymał list od Rady Miasta Elbląga proponującej mu urząd rektora miejscowego Gimnazjum; przybył do Elbląga 10 grudnia tegoż roku. Władze elbląskie zamierzały, podobnie jak gdańskie i toruńskie, dokonać reorganizacji swego Gimnazjum i przekształcić je w uczelnię o charakterze szkoły półwyższej. Prace te zapoczątkował rektor Tomasz Rotus, popularny wówczas poeta, który niespodziewanie zmarł 6 kwietnia 1596 r. Rada Miejska powierzyła obowiązki rektora dotychczasowemu konrektorowi Baltazarowi Fellgiebelowi, który jednak nie zdobył zaufania Rady i nie otrzymał awansu na rektora. 11 grudnia 1597 r. Mylius złożył wizytę w domu burmistrza Jana Sprengla. W rozmowie brał też udział burmistrz Albert Isendorf. Burmistrzowie przeegzaminowali Myliusa z zakresu teologii oraz przyjęli jego zapewnienia, że będzie uczył i wychowywał młodzież zgodnie z obowiązującą w Elblągu konfesją augsburską. Elbląski kler także podejrzewał Myliusa o sympatie do kalwinizmu, ale Rada Miejska nie uległa tym sugestiom. Uzgodniono też warunki pracy i płacy, przy czym burmistrzowie odrzucili prośbę Myliusa o emeryturę dla żony na wypadek jego śmierci.

Wiosną 1598 roku Jan Mylius sprowadził się z rodziną do Elbląga, a 18 maja przyjął uroczyście urząd rektora Gimnazjum. Owczesna szkoła dzieliła się na 9 klas, z których 7 miało numerację w liczbach rzymskich od najstarszej I do VII, a 2 młodsze słowną: starsza i młodsza klasa języka niemieckiego (Germanica superior i inferior), do wszystkich zaś łącznie uczęszczało 264 uczniów. Tak zorganizowane Gimnazjum działało aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 r.  Rozszerzono zakres nauki języków: polskiego (od 1604), niemieckiego, łaciny, greki, hebrajskiego oraz filozofii i teologii. W szkole organizowano spektakle teatralne i koncerty. Do najważniejszych zasług rektora Jana Mylisa nalężą: budowa nowego budynku gimnazjum (na fundamentach dawnego Klasztoru Brygidek) z dwoma salami szkolnymi (w przyziemiu), z pomieszczeniami dla biblioteki i zbiorów o charakterze muzealnym, ośmioma pokojami dla nauczycieli (na piętrze) oraz z internatem dla uczniów zamiejscowych (na poddaszu),  wzniesionego w ciągu 8 miesięcy w roku 1599 (dziś budynek Muzeum), oraz utworzenie biblioteki szkolnej w 1601 roku. Zakupił księgozbiór po swoim zmarłym poprzedniku Tomaszu Rotusie za sumę 200 florenów ofiarowanych przez radę miejską Elbląga, a także po Samuelu Wolffie, byłym nauczycielu z Lubartowa i sekretarzu rady miejskiej w Elblągu, zmarłym w 1596 r. W księgozbiorze przeważała literatura teologiczna oraz dzieła klasyków greckich i rzymskich. Przez lata kierowania Myliusa szkołą księgozbiór szybko się rozrastał, przede wszystkim dzięki zakupom dokonywanym z funduszy pochodzących z datków elblążan i rady miejskiej oraz dzięki darom książkowym po zmarłych profesorach, burmistrzach, pastorach i innych notablach miejskich (część z księgozbioru przetrwała do dzisiejszych czasów). W późniejszym okresie biblioteka przekształcona została w Bibliotekę Miejską, znaną jako Biblioteka Elbląska. To tu znajdowała się słynna Księga elbląska. Za czasów rektoratu Mylisa zaczęto też prowadzić metrykę, do której wpisywano uczniów przyjmowanych do szkoły (w ciągu ponad 30-letnich rządów Mylius przyjął 4141 uczniów).

Gimnazjum Elbląskie w trakcie kadencji Myliusa  jako rektora (1597-1629) zostało podniesione do rangi gimnazjum akademickiego. Renoma szkoły dotarła także za granicą. Do Elbląga przybywali uczniowie z Rzeczypospolitej, Śląska, Holandii, Niemiec, Węgier oraz innych krajów.

Mylius zmarł w czasie zarazy w Elblągu 11 kwietnia 1630 r. W uznaniu zasług dla miasta, rajcowie miejscy nadali imię Jana Myliusa jednej z ulic Elbląga.


Źródło:
M. Pawlak, Jan Mylius (1557-1630), rektor Gimnazjum Elbląskiego, [w:] Zasłużeni ludzie dawnego Elbląga. Szkice biograficzne pod redakcją Mariana Biskupa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1987, s.93-98.

Wróć do spisu treści