Johann Daniel Hoffmann – (*1701, †1766); rodowity torunianin, zajmował się historią Polski i Prus; autor szeregu rozpraw dotyczących historii i języka polskiego. Jako historyka interesowała go szczególnie postać wielkiego mistrza Heinricha von Hohenlohe, jako nadawcy miastu aktu lokacyjnego. Interesujący się również, podobnie jak wielu pokrewnych mu badaczy, numizmatyką, opublikował Beschreibung verschiedner Münzsorten, welche die Stadt Elbing von je her prägen. lassen.
Johann Georg Neumann – (*1716, †1778); pastor w Łęczu i Przezmarku, 1758 przeniesiony do elbląskiego kościoła Trzech Króli; jeszcze przed rozpoczęciem pracy w Łęczu zajął się gromadzeniem dokumentów, przepisywał kościelne epitafia, do zbioru tego dołączył pisma G. Zamehl’a i W. Rupsona i opatrzył tytułem: Sum Johannes Georgii Neumann, Elbingae 1747, poza tym opracował zbiory dotyczące historii miasta i elbląskich rodów. Neumann był też pierwszym, który interesował się lokalnymi pieczęciami.
Samuel Franz Grüttner – (*1722, †1781), autor: Geographisch-historische Darstellung i Zuverlässige Nachricht von Elbing.
Heinrich Döring – (*1690, †
1767), członek cechu piwowarów oraz przewoźników i armatorów, aktywnie – podobnie jak swego czasu biskup S. Karnkowski - przeciwstawiał się wszechwładzy Rady Miejskiej, doprowadził do procesu przed polskim sądem, chcąc przeforsować reformy prowadzące do demokratyzacji Rady; do grona historyków i historiografów zaliczyć go można właśnie dzięki owemu procesowi a ściślej jego dokumentacji, którą Döring zgromadził i opracował.
Samuel Kienast – (*1702, †1782) ; do roku 1722 uczęszczał do Gimnazjum Elbląskiego, następnie studiował na uniwersytetach w Gdańsku, Wittenberdze i Lipsku; w Elblągu sprawował funkcje kaznodziei w kościołach Św. Anny i Św. Marii, pod panowaniem pruskim zarządzał inspektoratem szkół i kościołów, autor dziennika z czasów gdy prowadził inspektorat; zamieszczał w nim zarówno dane historyczne (zajęcie miasta przez Prusaków, hołd polskiej szlachty w Malborku, pierwsza wymiana garnizonu) jaki dane odnośnie badanych szkół i kościołów.
Wilhelm Crichton – (*1732, †1805), pochodził z Królewca, Toeppen włączył go do grona elbląskich historyków i historiografów ze względu na to, iż jest twórcą dzieła dotyczącego Elbląga i bazującego na elbląskich opracowaniach (C. E. Ramsey’a i Jacoba Roule).
Gottfried Gotach – (*1724, †1795) autor kroniki, której przedmiotem jest, co warte odnotowania - nie jak było we wcześniejszych przypadkach – Stare lecz Nowe Miasto.Jego ojciec był farbiarzem, szybko odumarł rodzinę, zaś jego ojczym nie uważał, by przyszłemu farbiarzowi było potrzebne coś więcej niż umiejętność pisania, liczenia i znajomość religii. Na jeden rok został posłany do Olsztynka, by nauczyć się języka polskiego. Wbrew swoim zainteresowaniom wyuczył się farbiarstwa i podjął pracę w farbiarni ojczyma. Był samoukiem, interesowała go chemia i wszelkie manualne zajęcia, jak rysowanie i szrafowanie. Gdy w 1746 powrócił do Elbląga po jednorocznym pobycie w Sztokholmie, ojczym podarował mu farbiarnię. Interesy przez niego prowadzone rozwijały się dobrze, w roku 1757 został członkiem sądu nowomiejskiego. Kronika Gotacha jest unaocznieniem animozji jakie zachodziły pomiędzy mieszkańcami Nowego a Starego Miasta – bogatszymi i bardziej wpływowymi, uwagę zwraca wyrażane przez niego zadowolenie z powodu przyłączenia Elbląga do Prus, gdyż jako mieszkaniec Nowego Miasta wiązał z tym faktem nadzieje na ochronę.
Johann Heinrich Amelung – (*1746, †1796), handlowiec i przełożony szkoły dla biedoty, najważniejszym osiągnięciem Amelunga była kontynuacja kroniki zapoczątkowanej przez Rupsona i Dewitza. Oprócz tego gromadził związane z Elblągiem dokumenty oraz katalogował monety i pieczęcie. Jest tez autorem pracy poświęconej pruskim herbom i godłom, począwszy od (co z entuzjazmem odnotowuje Toeppen) herbów z najstarszych pogańskich czasów. Amelung był też twórcą odwzorowań miejskiej topografii i autorem opracowania dotyczącego historii i statutu prowadzonej przez niego placówki Geschichte und Verfassung der Armenschule in Elbing.
Samuel Gottlieb (Bogumił) Fuchs – (*1726, †1797), syn burmistrza i burgrabiego królewskiego Daniela Fuscha i Krystyny z d. Poselger. Miał starszego brata Daniela Jerzego (*1723, †1763). W 1735 r. rozpoczął naukę w Elbląskim Gimnazjum, a w 1746 r. udał się na studia do Królewca. W 1748 r. udał się do Torunia, gdzie miał się uczyć języka polskiego. W kwietniu 1749 roku wyjechał w podróż do Saksonii. Po powrocie do Elbląga, w latach 1755-1765 sprawował funkcje sekretarza miejskiego, następnie został rajcą w ratuszu staromiejskim, z ramienia której pełnił różne funkcje (asesor sądowy, sędzia Sądu Wetowego, kierownictwo nad Urzędem Rybickim oraz Młyńskim, opieka nad Archiwum Miejskim). Autor prac, spośród których cześć ma charakter zebranych dokumentów i wypisów, a część to autorska relacja historyczna Fuchsa. Najbardziej samodzielne prace Fuchsa to 2 pisma; jedno dotyczące dziejów handlu w mieście a drugie dotyczące historii kościołów. Na uwagę zasługuje fakt, że praca o handlu to pierwsza w dziejach Elbląga monografia dotycząca tego tematu oraz zakres czasowy i szczegółowość w podejściu do zagadnienia. W 1755 r. ożenił się z Eleonorą Agatą z d. Lange, z którą miał dwóch synów: Karola Daniela i Michała Bogumiła oraz córkę Eleonorę Krystynę.
Michael Gottlieb (Bogumił) Fuchs – (*1758, †1835), nauczyciel w gimnazjum, następnie profesor tamże; syn Samuela; w swoich pracach bazował niejednokrotnie na materiale opracowanym przez ojca. Fuchs planował stworzyć zarys dziejów miasta od jego początków, nie ukończył jednak pracy, a samą kronikę określa Toeppen jako w swym zamyśle nietrafioną, nie ujmując jej zarazem pewnej wartości poznawczej. Wydane przez niego prace to: Nachricht von dem Elbingischen Gymnasium und dessen Verfassung seit der Stiftung desselben bis auf die gegenwärtige Zeit, nebst einem Anhange: von der Gymnasialbibliothek, Nachricht über die königl. preussische Besitznahme der Stadt Elbing zur Erinnerung nach 50 Jahren i Die Stiftung der Armenschule auf der Lastadie zur Einweihung des neuen Schulgebäudes. Na uwagę zasługuje wielość źródeł, którymi autor się posiłkował, pomocne były mu zwłaszcza, jak sam przyznaje, zbiory A. Grübnaua, dokumenty registratury magistratu i dokumenty archiwum miejskiego, a także księgi hipoteczne i dokumenty registratury intendentury.
Johann Jacob Convent – (*1779, †
1813) po ukończeniu klasy secunda Friedrichscollegium w Królewcu, przejął rodzinną firmę handlową, podróżował po Francji i Holandii. Zgromadził kolekcję okazów przyrodniczych, dzieł sztuki i obiektów historycznych. Urządził salę nazwaną później jego imieniem w elbląskim Industriehaus, gdzie wyeksponowane były dla publiczności obiekty z jego zbiorów. Dziełem Conventa jest bardzo obszerna, bo 10cio tomowa kronika w ośmiu częściach. Jest to jedyne źródło, w którym zapoznać się można np. z historią elbląskiego introligatora Josuy Ketlera, który został guwernerem na dworze szacha indyjskiego i jego wysłannikiem do Wielkiego Mogoła. Jako jedyny podaje również Convent informacje o śmierci w Elblągu w 1866 pana von der Linde, który na skutek oszustw jakich się dopuścił będąc gdańskim rajcą uciekł do Elbląga. Najbardziej interesującym elementem kroniki są załączone dodatki (dokumenty miejskie i handlowe, testamenty, rozporządzenia i przywileje polskich królów, programy szkolne, wiersze okolicznościowe).
Heinrich Ferdinand Neumann – (*1792, †1809) , po ukończeniu Gimnazjum zgodnie z wola ojca, choć wbrew własnym zainteresowaniom poświęcił się farmacji. 1817 przejął ojcowską aptekę, którą jednak odsprzedał 1833. 1834 – 1848 był rajcą, zrezygnował jednak z własnej woli z tego urzędu, gdyż – jak pisze Toeppen – nie odnajdywał się na stanowisku w niespokojnych czasach, które nastały. Neumann jest autorem registru zbiorów S. G. Fuchsa i A. Grübnaua (pośród nich odnalazł niezwykle cenny rękopis, zawierający oprócz prawa lubeckiego, również pruskie, polskie oraz słownik niemiecko – pruski). Pierwsze historyczne prace Naumann’a to wyciągi ze źródeł archiwalnych, jak choćby wypisy z ksiąg handlowych głównie z czasów krzyżackich, które dają doskonały wgląd w życie miasta w tamtych czasach. Naumann opracował też pisma dawnych elbląskich historiografów oraz np. księgę zawierającą spis miejskich budynków, ich lokatorów oraz przynależne parcele. Naumann uszeregował te dane według poszczególnych ulic, a następnie w formie tabelarycznej dodał (zaczerpnięte z innych źródeł) dane odnośnie kolejnych mieszkańców każdego budynku aż do roku 1825, tworząc w ten sposób zarys historyczny każdego budynku w mieście.
Źródło :
Elbląski Wortal Historyczny [dostęp: 11.10.2012]
I. Imańska, Dwa kolejne ekslibrisy elbląskie z XVIII wieku, [w:] Rocznik Elbląski, T. 21, Elbląg 2008, s.75-76, 80-81.
M. Toeppen, Die Elbinger Geschichtsschreiber und Geschichtsforscher in kritischer Uebersicht vorgeführt [w :] Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins. Heft XXXII, Gdańsk 1892, s. 197.