Elbląg-Drewnik - Historia Wysoczyzny Elbląskiej

Przejdź do treści



rzypuszczalnie majątek mieszczański Drewshof (Drewnik - potocznie Zajazd) należy do najstarszych siedlisk na terytorium miejskim Elbląga, które powstało jeszcze w czasach krzyżackich. Zanim Stare Miasto Elbląg otrzymało od Zakonu w 1246 r. swoje przywileje, do Prus przybyła w 1232 r. pierwsza krucjata pod dowództwem burgrabiego Magdeburga, Burcharda. Po opanowaniu Pomezanii i Pogezanii  Krzyżacy założyli w 1237 r. gród obronny Elbląg. Jeden z rycerzy biorących udział w krucjacie nazwiskiem Johann von Bach, otrzymał w nadaniu od Zakonu majątek w pobliżu Elbląga liczący 8 włók. Przypuszcza się, że był to właśnie Drewshof, ale dowodów na to brak. Po nadaniu Elblągowi praw miejskich majątek von Bacha określony był jako terytorium miejskie. Możliwe też, że Elbląg wszedł w posiadanie tych ośmiu włók dopiero w 1457 r. poprzez przywileje uzyskane od króla polskiego (w latach 1447–1492) Kazimierza IV Jagiellończyka.
 
W 1568 r. majątek z 6 włókami posiadał Albrecht Drews, niewątpliwie od niego wywodzi się późniejsza nazwa. W 1650 r. właścicielem Drewshof był Daniel Wider, który był zwolniony od podatku. Następnym właścicielem był Sebastian Stolz, który w 1664 r posiadał też majątek Stolzenhof (Podgórze). W dniu 26 lutego 1664 r., od króla polskiego (w latach 1648–1668) Jana II Kazimierza Wazy otrzymał przywileje, które określały majątek jako wolny od podatku oraz przywracały utracone przywileje. Zawierały one bardzo ważne prawa majątku a mianowicie: wolność budowy młynów, nie tylko przygotowywania piwa i innych napojów ale i rozprowadzania i sprzedawania, prowadzenia wody z wód miejskich do stawów majątku, swobodę korzystania z łąk, polowania w lasach miejskich, pozyskiwania drewna budowlanego i opałowego i na koniec uwolnienie od danin wszelkiego rodzaju, za wyjątkiem corocznej opłaty 40 polskich groszy na kościół parafialny. Prawa te miały być zawarte w starszych przywilejach; tak twierdził przynajmniej Sebastian Stolz. Udowodnić tego nie mógł, bo dokumenty zaginęły. Ale ponieważ przysiągł, że tak było to król przywileje te mu przyznał.
 
Od Stolza majątek, zwany także Rhieden, kupił były kapitan szwedzki, który przerwał służbę wojskową. Nazywał się Condin lub Cudin i miał za żonę córkę elbląskiego adwokata, imieniem Lorenz. Zbudował nowy dwór. Wdowa po nim długo jeszcze mieszkała w majątku. Od właściciela majątek długo jeszcze nazywał się Cudinen  albo Cudhnenhof.
 
Następcą wdowy Cudin był pan Brodowski, który 24. marca 1766 r. otrzymał przywileje od ostatniego polskiego króla (w latach 1764–1795) Stanisława Augusta Poniatowskiego, które potwierdzały posiadanie majątku – zwanego od nazwiska właściciela Brodowskihof. Późniejszy właściciel nazywał się Pein. Od niego nazwa majątku czasowo brzmiała Peinshof.
 
Następnie właścicielem stał się Johann Thomas Ferdinand Skriwinski, od którego w 1796 r.  kupił go ziemianin August Wilhelm Austigal za 9 000 talarów. Ten w 1812 r. sprzedał majątek kupcowi Friedrichowi Reinholdowi Alsenowi za 16 000 talarów. Rodzina Alsen należała do tzw. pruskiego patrycjatu elbląskiego. Określa się w ten sposób rodziny przybyłe do Elbląga po I rozbiorze Polski (1772) i pruskim przejęciu miasta, które doszły tutaj do bogactwa i poważania, w odróżnieniu od patrycjatu starego Elbląga, który odgrywał czołową rolę w czasach polskich. Bogactwo rodziny Alsen było przysłowiowe. Mówiono: szybciej woda wyjdzie z Zalewu niż pieniądze od Alsenów. W 1856 r. Drewshof odziedziczył Karl Ludwig Alsen, który zostawił majątek wdowie i swoim dzieciom. Był jedynym majątkiem w powiecie elbląskim, który ponad 100 lat pozostawał w posiadaniu jednej rodziny.


W granicach Drewshof, na zachodzie leżała jeszcze samodzielna własność o powierzchni 1 włóki, która początkowo była wydana w dzierżawę, poza tym na południowym wschodzie mała działka Eisenhammer Waldburg. Majątek Drewshof liczył wówczas 9 włók. W XIX w. znacznie powiększył się poprzez dołączenie dwóch majątków o łącznej wielkości 3 włók, czyli Hellwigshof i resztki Alteichfelde.
 
Zanim powstała szkoła w Drewshof, dzieci chodziły do szkoły w kolonii Pangritz. W 1830 r. właściciele majątku planowali założenie szkoły dla Drewshof i okolicznych majątków: Neu-Eichfelde, Schönwalde, Gr. Röbern, Stolzenhof, Gr. Bieland, Roland, Kupferhammer i Freiwalde. Jednak nic z tego nie wyszło. W 1847 r ponowiono próbę tym razem z właścicielami Tannenberg, Gr. Wesseln, Schesmershof, Plantage i Öhmfenhof. Ale rząd stwarzał trudności i planowana szkoła znowu nie powstała. Gdy właścicielem Drewshof stał się w 1856 r. Karl Ludwig Alsen, który z energią zabrał się do założenia szkoły, wezwał do współpracy właścicieli Neu-Eichfelde, Gr. Röbern, Stolzenhof, Gr. Bieland, Rolnad, Freiwalde, Gr. Wesseln i Benkenstein. W dniu 27  listopada 1856 r. przystąpiono do negocjacji z Rejonowym Urzędem Królewskim.  W dniu 17 stycznia 1857 r. uzyskano zezwolenie na założenie szkoły. Na budynek szkolny przeznaczono stary dworek Hellwigshof (Rakowo), który należał do Alsena. Lekcje odbywały się w  dużym pokoju na piętrze. Mieszkanie nauczyciela znajdowało się na parterze, gdzie były również pomieszczenia pracowników. Pierwszym nauczycielem był Otto Telge, który swój urząd objął w dniu 1 września 1857 r. W dniu 13 stycznia 1858 r. szkoła została poświęcona przez proboszcza Riemanna z Łęcza (Lenzen). Nauczyciel Telge otrzymał 120 talarów rocznej pensji i 3 talary na przybory do pisania. Ponadto miał darmowe mieszkanie w budynku szkoły oraz darmowy opał na zimę. Jednak te przychody były niewystarczające dla nauczyciela Telge i w 1861 r.  wyprowadził się on do Streckfuß. Jego następcami byli: Puhn, Börch, Kose, Jahn i Dodenhöft. Gdy stary dworek, w którym szkoła działała przez 23 lata, zniszczał i stał się nieużyteczny, zbudowano nowy budynek. W dniu 2 grudnia 1880 r. został on poświęcony przez proboszcza Michalika z Łęcza. Karl Ludwig Alsen, założyciel, patron i przewodniczący szkoły, z powodu przedłużającej się choroby, złożył swój urząd w dniu 1 września 1888 r. Jego miejsce zajął Hugo Vogdt właściciel majątku Neu-Eichfelde, który sprawował swój urząd do 1899 r. W 1896 r. dworek Hellwigshof został rozebrany.
 
Według spisu przeprowadzonego w dniu 1 grudnia 1871 r. w Drewshof było 12 budynków oraz 161 mieszkańców, w tym 143 ewangelików (Lenzen) i 18 katolików (Elbing, Sankt Adalbert). W 1925 r. majątek liczył 397 ha i 124 mieszkańców.  


Źródło:

E.G. Kerstan, Die Geschichte des Landkreises Elbing , Elbląg 1925, s.191-194.

Wróć do spisu treści