Braniewo, jedno z najstarszych miast na Warmii, fascynuje swoją bogatą historią, sięgającą średniowiecza. Przez wieki pełniło kluczową rolę jako ośrodek handlu, edukacji i kultury. Leżące nad rzeką Pasłęką, miasto do dziś przyciąga turystów i badaczy zafascynowanych jego dziejami.
Początki i rozwój miasta
Historia Braniewa rozpoczyna się około 1240 roku, kiedy to Krzyżacy wznieśli tu drewnianą warownię. Była to odpowiedź na potrzebę kontroli nad regionem i pobliską przeprawą przez Pasłękę. Wokół zamku szybko rozwinęła się osada, która już w 1254 roku otrzymała lubeckie prawa miejskie. Nie minęło jednak wiele czasu, a miasto zostało zniszczone podczas pruskiego powstania w 1260 roku. Odbudowane z rozmachem, Braniewo stało się pierwszą siedzibą biskupów warmińskich oraz kapituły do 1370 roku.
Braniewo jako port Hanzeatycki
Braniewo przez długi czas pełniło funkcję ważnego portu morskiego. W XIV wieku stało się jednym z sześciu miast w Prusach, które dołączyły do Hanzy – potężnego związku miast handlowych. Eksport lnu oraz innych towarów sprawił, że miasto zyskało miano „warmińskiego okna na świat”. Znaczenie portu stopniowo spadało z powodu zmieniających się warunków geograficznych i konkurencji większych ośrodków, takich jak Elbląg czy Królewiec.
Złoty okres kontrreformacji
Braniewo stało się kluczowym ośrodkiem kontrreformacji w Polsce dzięki działalności biskupa Stanisława Hozjusza, który w 1565 roku sprowadził tu jezuitów. Założenie Collegium Hosianum uczyniło miasto jednym z najważniejszych ośrodków edukacyjnych w regionie. Szkoła przyciągała studentów z różnych zakątków Europy, stając się miejscem kształcenia zarówno duchowieństwa, jak i świeckich.
Czasy wojen i trudnych wyzwań
Braniewo ucierpiało na przestrzeni wieków w wyniku licznych wojen. Okupacja szwedzka w latach 1625-1635 oraz okres „potopu” (1655-1660) były szczególnie trudne dla mieszkańców. W 1709 roku miasto nawiedziła wielka epidemia dżumy, która zdziesiątkowała ludność. Upadek znaczenia miasta i jego stagnacja gospodarcza były odczuwalne aż do końca XVIII wieku.
Okres pruski i zmiany polityczne
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku Braniewo znalazło się pod panowaniem Prus. Miasto stało się stolicą powiatu i zaczęło rozwijać się w nowym kontekście politycznym. Władze pruskie przekształciły Collegium Hosianum w Gymnasium Academicum, a później w Królewskie Liceum Hosianum. Nowe inwestycje, w tym otwarcie linii kolejowej w połowie XIX wieku, zmieniały krajobraz miasta, ale Braniewo ostatecznie straciło znaczenie jako port.
Zniszczenia II wojny światowej
Prawdziwa katastrofa dla miasta przyszła wraz z końcem II wojny światowej. W marcu 1945 roku Braniewo zostało zdobyte przez Armię Czerwoną po zaciekłych walkach, które przyniosły ogromne zniszczenia – ponad 80% zabudowy miasta legło w gruzach. Ludność niemiecka została zmuszona do opuszczenia swoich domów, a na ich miejsce napłynęli polscy osadnicy.
Odbudowa i współczesność
Po wojnie Braniewo znalazło się w granicach Polski. Odbudowa miasta trwała przez kolejne dziesięciolecia, jednak dawny blask nie został przywrócony. Zamiast historycznych budowli pojawiły się budynki z prefabrykatów. Współczesne Braniewo, choć już bez dawnej chwały, wciąż jest ważnym ośrodkiem administracyjnym i siedzibą powiatu.
Zabytki i atrakcje turystyczne
W Braniewie można znaleźć kilka cennych zabytków, które przetrwały burzliwą historię:
- Wieża bramna dawnego Zamku Biskupiego – najstarszy zachowany obiekt murowany na Warmii.
- Bazylika św. Katarzyny – imponujący kościół z lat 1343-1442.
- Cerkiew Świętej Trójcy – dawny kościół gotycki z XVI wieku.
- Pozostałości murów obronnych – przypominające o dawnej potędze miasta.
Znaczenie Braniewa dzisiaj
Obecnie Braniewo to miasto z duszą, pełne śladów przeszłości. Jest to miejsce, gdzie historia przenika codzienne życie, a mieszkańcy pielęgnują pamięć o swojej bogatej przeszłości. Choć Braniewo nie jest już centrum handlowym czy edukacyjnym, jego historia wciąż fascynuje, a odkrywanie dawnych tajemnic stanowi wyzwanie dla historyków i turystów.
